Temel İlk Yardım Bilgileri

[Rkaramazak]

Değerli denizrehberim.com sakinleri

Denize gönül vermiş biri olarak kendi mesleğimle ilgili seyir esnasında yaşanabilecek sağlık problemleri konusunda forumumuzda Volkan hocamın paylaştıkları dışında yeterli bilgi olmadığını gördüm ve elimden geldiği kadar bunları bu başlık altında derleyerek siz deniz sevdalılarına yardımcı olmak istiyorum. Seyir tecrübemin az olması nedeniyle seyir esnasında başımıza gelebilecek durumlarla ilgili tahminlerim neticesinde bilgilendirme yapmaya çalışacağım. Tecrübeli abilerimiz seyir esnasında meydana gelebilecek olası sağlık sorunlarını iletirlerse onlar hakkında da bilgim dâhilinde paylaşımda bulunmaya çalışırım. Umarım faydalı olabilirim.

Saygılarımla

Dr.Rıza Karamazak
Bartın İl Ambulans Servisi Başhekimi



Not: Bu başlık altında paylaşılacak olan tüm bilgiler, bilgilendirme amaçlıdır. Sağlık uygulamaları teorik eğitimin yanında aynı zamanda pratik eğitimi de gerektirdiğinden, bu bilgiler uygulayıcının yanlış uygulamalarında hiçbir şekilde kaynak olarak gösterilemez.
Not 2: Bu başlık altında paylaşılacak olan bilgiler eğitim birimimizin hazırlamış olduğu İlk Yardım Eğitimi dokümanlarından derlenerek hazırlanmıştır.

[Rkaramazak]

TEMEL YAŞAM DESTEĞİ
1.   İlk Yardım

Herhangi bir kaza yada yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda, sağlık görevlilerinin tıbbi yardımı sağlanıncaya kadar, hayatın kurtarılması ya da durumun daha kötüye gitmesini önlemek amacıyla olay yerinde, tıbbi araç gereç aranmaksızın mevcut araç ve gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalardır.

2.   İlk Yardımın Öncelikli Amaçları;
•   Hayati tehlikeyi ortadan kaldırmak,
•   Yaşamın korunması ve sürdürülmesini sağlamak
•   Hasta/yaralının durumunun kötüleşmesini önlemek,
•   İyileşmeyi kolaylaştırmak.

3.   İlk Yardımın Temel Uygulamaları;

•   Koruma: Kaza sonuçlarının ağırlaşmasını önlemek için olay yerinin değerlendirilmesini kapsar. Olay yerinde olası tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır.
•   Bildirme: Olay / kaza mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefon veya diğer kişiler aracılığı ile gerekli yardım kuruluşlarına bildirilmelidir.  Türkiye’de ilkyardım gerektiren her durumda telefon iletişimleri,  112 Acil telefon numarası üzerinden gerçekleştirilir.
•   Kurtarma; Olay yerinde hasta / yaralılara müdahale hızlı ancak sakin bir şekilde yapılmalıdır.

4.   112 Arandığında dikkat edilecek hususlar;

•   Sakin olunmalı ve sakin gördüğümüz kişiye arattırmalı
•   112 tarafından sorulan sorulara net cevap verilmeli
•   Kesin yer ve adres bilgileri verilmeli,
•   Kim, hangi numaradan arıyor?
•   Olayın tanımı
•   Hasta/yaralı sayısı
•   Hasta/yaralıların durumu
•   Nasıl bir yardım aldıkları?
•   112 hattında bilgi alan kişi, gerekli bilgileri aldım diyene kadar telefon kapatılmamalıdır.

5.   Yaşam Bulgularıyla İlgili Önemli Göstergeler

Hasta/yaralıyı değerlendirmeden önce yaşam bulgularının anlamlarının bilinmesi gerekmektedir. Çünkü bu bulguların var veya yok olması yapılacak müdahaleler için önem taşımaktadır.
Yaşam bulguları dediğimizde, hasta/yaralının;
•   Bilinci,
•   Solunumu,
•   Dolaşımı,
•   Vücut Isısı,
•   Kan Basıncından söz edilmektedir

5.1.   Bilinç Değerlendirmesi

Öncelikle H/Y’nın bilinç durumu değerlendirilir. Normal bir kişi kendine yöneltilen tüm uyarılara cevap verir. Bilinç düzeyi yaralanmanın ağırlığını gösterir. Bilinç düzeyleri;
•   Kişinin bilinci yerindeyse  tüm uyarılara cevap verir
•   1.derece bilinç kaybı: Sözlü ve gürültülü uyaranlara cevap verir
•   2.derece bilinç kaybı: Ağrılı uyaranlara cevap verir
•   3.derece bilinç kaybı: Tüm uyaranlara karşı yanıtsızdır. Cevap vermez

5.2.   Solunumun değerlendirilmesi

Hasta/ yaralının solunumu değerlendirilirken  solunum sıklığı , derinliği ve aralıklarının eşitliğine bakılır.
•   Normalde yetişkin  dakikada 12-20 solunum
•   Normalde çocuklar dakikada 16-22 solunum
•   Normalde bebekler dakikada 18-24 solunumyaparlar

5.3.   Nabzın değerlendirilmesi

Kalp atımlarının atardamar duvarına yaptığı basıncın damar duvarında parmak uçlarıyla hissedilmesine nabız denmektedir.
•   Yetişkin bir kişide normal nabız sayısı dakikada 60–100,
•   Çocuklarda 100–120,
•   Bebeklerde 100-140’dır.

5.3.1.   Vücutta Nabız Bölgeleri

•   Şah damarı (Adem elmasının her iki yanından)
•   Ön-kol damarı (Bileğin iç yüzü, başparmağın üst hizası)
•   Bacak damarı (Ayak sırtının merkezinde)
•   Kol damarı (Kolun iç yüzü, dirseğin üstü)
•   Hasta/yaralıların dolaşımını değerlendirirken,  çocuk ve yetişkinlerde şah damarından,  bebeklerde kol atardamarından nabız alınır.

5.4.   Vücut Isısının değerlendirilmesi

İlk yardımda vücut ısısı koltuk altından ölçülmelidir. Normal vücut ısısı 36,5 °C’dir. Normal değerin üstünde olması yüksek ateş, altında olması düşük ateş olarak belirtilir. 41-42 °C üstü ve 34,5 °C altı tehlikeli olduğunu ifade eder. 31,0 °C ve altı ölümcüldür.

6.   Değerlendirmenin Amacı
•   Hastalık ya da yaralanmanın ciddiyetinin değerlendirilmesi,
•   İlkyardım önceliklerinin belirlenmesi,
•   Yapılacak ilkyardım yönteminin belirlenmesi,
•   Güvenli bir müdahale sağlamak.

6.1.   İlk Değerlendirme Aşamaları

Hasta/yaralıya sözlü uyaranla ya da hafifçe omzuna dokunarak “iyi misiniz?” diye sorularak bilinç durumu değerlendirmesi yapılır. Bilinç durumunun değerlendirilmesi daha sonraki aşamalar için önemlidir. Buna göre hasta/yaralının ilk değerlendirilme aşamaları şunlardır:
•   ÖNCE KENDİN VE YARALI İÇİN ORTAM EMNİYETİNİ DEĞERLENDİR!
•   YARALININ BİLİNCİNİ DEĞERLENDİR!
   Yetişkin ve çocuklarda bilinç kontrolü; Omuzlarından dokunarak ve seslenerek,(iyi misiniz?)
   Bebeklerde bilinç kontrolü; Bebeğin ayak tabanına vurulması ile yapılır
•   BİLİNCİ YERİNDE DEĞİL İSE:
   Hemen 1-1–2  ARANIR,
   Birinci değerlendirmesi yapılır.
   A.(Airway) solunum yolu açıklığının sağlanması (baş-çene pozisyonu verilmesi),
   B.(Breathing) solunumun kontrolü (bak-dinle-hisset metodu, solunum yoksa),
   C.(Circulation) dolaşımın sağlanması ( kalp basısı uygulanması

6.1.1.   A=Airway=Havayolu

Özellikle bilinç kaybı olanlarda dil geri kaçarak solunum yolunu tıkayabilir ya da kusmuk, yabancı cisimlerle solunum yolu tıkanabilir. Havanın akciğerlere ulaşabilmesi için hava yolunun açık olması gerekir.
•   Hava yolu açıklığı sağlanırken hasta/yaralı baş, boyun, gövde ekseni düz olacak şekilde yatırılmalıdır.
•   Bilinç kaybı belirlenmiş kişide; ağız içine önce göz ile bakılmalı, eğer yabancı cisim var ise işaret parmağı yandan ağız içine sokularak cisim çıkartılmalıdır.
•   Daha sonra bir el hasta/yaralının alnına,  diğer elin 2 parmağı çene kemiğinin üzerine koyulur, alından bastırılıp çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilip Baş geri -Çene yukarı pozisyonu verilir. Bu işlemler sırasında sert hareketlerden kaçınılmalıdır.

6.1.2.   B=Breathing=Solunum

İlkyardımcı, başını hasta/yaralının göğsüne bakacak şekilde yan çevirerek yüzünü hasta/yaralının ağzına yaklaştırır, Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile solunum yapıp yapmadığını 10 saniye süre ile değerlendirir.
•   Göğüs kafesinin solunum hareketine bakılır,
•   Eğilip kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum dinlenir ve hastanın soluğunu yanağında hissetmeye çalışılır,
•   Solunum yoksa derhal yapay solunuma başlanır.

6.1.3.   C=Circulation=Dolaşım

Dolaşımın değerlendirilmesi için çocuk ve yetişkinlerde şah damarından, bebeklerde kol atardamarından 3 parmakla 5 saniye süre ile nabız almaya çalışılır. Bu süre içinde nabız alınmıyorsa derhal dış kalp masajına başlanır.
İlk değerlendirme sonucu hastanın bilinci kapalı fakat solunum ve nabzı varsa derhal koma pozisyonuna getirerek diğer yaralılar değerlendirilir.

7.   Solunum ve Kalbin Durması

•   Solunumun Durması: Solunum hareketinin durması nedeniyle vücudun gerekli olan oksijenden yoksun kalmasıdır. Hemen yapay solunum başlanmaz ise bir süre sonra kalp durması meydana gelir.

•   Kalbin Durması: Bilinci kapalı kişide kalp atımının olmaması durumudur. Kalp durmasına en kısa sürede müdahale edilmezse dokuların oksijenlenmesi bozulacağı için beyin hasarı oluşur. Kişide solunumun olmaması, bilincin kapalı olması, hiç hareket etmemesi ve uyaranlara cevap vermemesi kalp durmasının belirtisidir.

7.1.    Hava Yolunun Açılması

Bilinci kapalı bütün hasta/yaralılarda solunum yolu kontrol edilmelidir. Çünkü dil geriye kayabilir ya da herhangi bir yabancı madde solunum yolunu tıkayabilir. Önce ağız içine gözle bakılır, eğer yabancı cisim var ise çıkarıldıktan sonra hastaya baş geri çene yukarı pozisyonu verilir.
Bunun için;
 
-   Bir el alına yerleştirilir,
-   Diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine yerleştirilir,
-   Alından bastırılıp, çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir,
-   Böylece dil yerinden oynatılarak hava yolu açıklığı sağlanmış olur.

7.2.   Yapay (Suni) Solunum

Hasta/yaralının hava yolu açıldıktan sonra, solunum Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile değerlendirilir. Normal solunum yoksa (solunum yoksa veya yetersiz ve düzensiz ise) hemen yapay solunuma başlanır.
Süre:
•   Yetişkin,çocuk ve bebekte 1 sn
Miktar:
•    Yetişkin: Göğüs yükselecek kadar
•    Çocuk: Göğüs yükselecek şekilde
•    Bebek: Ağız dolusu
Şekil:
•   Yetişkin-çocuk= Ağızdan ağza
•   Bebek = Ağız-burun bir arada

7.3.   Yetişkinlerde Dış Kalp Masajı Ve Suni Solunumun Birlikte Uygulanması(TYD=Temel Yaşam Desteği)

•   Kendisinin ve hasta/yaralının güvenliğinden emin ol
•   Hasta/yaralının omuzlarına hafifçe dokunup "iyi misiniz?“ diye sorarak bilinci kontrol edilir
Bilinç yoksa;
•   Çevreden yüksek sesle yardım isteme 112 yi arat
•   Hasta/yaralıyı sert bir zemin üzerine sırt üstü yatır
•   Hasta/yaralının yanına diz çök
•   Hasta/yaralının kravat, kemer ve yakasını aç
•   Ağız içini kontrol ederek hava yolu tıkanıklığına neden olan cisim varsa çıkar
•   Hava yolunu açmak için bir elini hasta/yaralının alnına diğer elinin parmak uçlarını çenesinin altına yerleştir
•   Çene kemiğinin uzun kenarı yere  90 derece dik olacak şekilde başı geriye çeneyi yukarıya doğru it; hastaya baş geri çene yukarı pozisyonu ver
•   Hasta/yaralının solunum yapıp yapmadığını Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile 10 sn. süre ile kontrol etme
•   Soluk alıp vermiyorsa ilkyardımcı tekse 112 yi ara
•   Dış kalp masajı için bir elin topuğunu (göğsün ortasına) göğüs kemiğinin alt yarısına yerleştir
•   Diğer elin topuğunu bu elin üzerine yerleştirerek her iki elin parmaklarını birbirine geçir
•   Kolları, parmakları göğüs kafesiyle temas ettirmeden dirsekleri bükmeden vücuda dik olacak şekilde tut
•   Göğüs kemiği 5cm çökecek şekilde (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3 ü kadar) 30 kalp basısı uygula (dakikada100 bası olacak şekilde).
•   Baş geri çene yukarı pozisyonunu tekrar vererek hava yolunu aç
•   Alnının üzerine konulan elin baş ve işaret parmağı ile hasta yaralının burnunu kapat
•   Ağzını H/Y nın ağzını tamamen kavrayacak şekilde yerleştir
•   Hasta/yaralının göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar, her biri 1 saniyenin üzerinde 2 kurtarıcı nefes  ver, havanın geriye çıkıp çıkmadığını kontrol et
•   TYD’ ni 30 kalp basısı 2 solunum olarak uygula(30/2)
•   TYD’ ne H/Y nın yaşamsal belirtileri veya 112 gelinceye kadar kesintisiz devam edilir.

[Rkaramazak]

HAVA YOLU TIKANIKLARI

KISMİ TIKANMA BELİRTİLERİ:
Az da olsa, bir miktar hava geçişinin olduğu tıkanmadır.
Belirtileri
    Öksürük
   Nefes alabilir
   Soru sorunca konuşabilir
Bu durumda hastaya dokunulmaz öksürmeye teşvik edilir

TAM TIKANMA
Hava girişinin tamamen engellendiği tıkanmadır.
Belirtileri
   Nefes alamaz !
   Acı çeker, ellerini boynuna götürür !
   Konuşamaz !
   Rengi morarmıştır.
ilk yardım
    Öksürmeye teşvik edilir
“HEİMLİCH MANEVRASI” yapılır.
Heimlich Manevrası:
   Hasta ayakta ya da oturur pozisyonda olabilir.
    Hastanın yanında veya arkasında durulur, 
   Bir elle göğsü desteklenerek önce eğilmesi sağlanır.
   Sırtına (iki kürek kemiği arasına) 5- kez vurulur.
•   Nesnenin  çıkıp  çıkmadığı ağız içerisinden kontrol edilir, açıldıysa işlem durdurulur
   Tıkanıklık açılmadıysa heimlich manevrası yapılır;
   Hastanın arkasına geçip sarılarak gövdesi kavranır,
   Bir elin  başparmağı midenin üst  kısmına, göğüs kemiği altına gelecek şekilde  yumruk  yaparak konur. Diğer el ile yumruk yapılan el kavranır,
   Kuvvetle arkaya ve yukarı doğru bastırılır,
   Bu hareket 5 kez yabancı cisim çıkıncaya kadar tekrarlanır,
   Hastanın bilinci kapanırsa, sert zemin üzerine yatırılır,
   Şah damarından nabız ve solunum değerlendirilir,
   Tıbbi yardım istenir (112),
   Temel yaşam desteği uygulanır

[Rkaramazak]

KANAMALAR

Damar bütünlüğünün bozulması sonucu kanın damar dışına (vücudun içine veya dışına doğru) doğru akmasıdır
Atardamar kanamalarında kan basınç ile fışkırır tarzda olur. Bu nedenle, kısa zamanda çok kan kaybedilir. Bu tür kanamalarda asıl yapılması gereken, kanayan yer üzerine veya kanayan yere yakın olan bir üst atardamar bölgesine baskı uygulanmasıdır.
   
   Vücutta bu amaç için belirlenmiş baskı noktaları şunlardır:

1. Boyun : Boyun atardamarı (şah damarı) baskı yeri
2. Köprücük kemiği üzeri : Kol atardamarı baskı yeri
3. Koltukaltı : Kol atardamarı baskı yeri
4. Kolun üst bölümü : Kol atardamarı baskı yeri
5. Kasık : Bacak atardamarı baskı yeri
6. Uyluk : Bacak atardamarı baskı yeri

İlk Yardım
•   İlkyardımcı kendini tanıtır ve hasta/yaralı sakinleştirilir,
•   Hasta/ yaralı sırt üstü yatırılır,
•   Hasta/yaralının durumu değerlendirilir (ABC),
•   Tıbbi yardım istenir (112),
•   Yara ya da kanama değerlendirilir,
•   Kanayan yer üzerine temiz bir bezle bastırılır,
•   Kanama durmazsa ikinci bir bez koyarak basıncı arttırılır,
•   Gerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanır,
•   Kanayan yere en yakın basınç noktasına baskı uygulanır
•   Kanayan bölge yukarı kaldırılır,
•   Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa, yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa,  uzuv kopması varsa ve/veya baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa boğucu sargı (turnike) uygulanır,
•   Kanayan bölge dışarıda kalacak şekilde hasta/yaralının üstü örtülür,
•   Şok pozisyonu verilir,
•   Yapılan uygulamalar ile ilgili bilgiler (boğucu sargı uygulaması gibi) hasta/yaralının üzerine yazılır,
•   Yaşam bulguları sık aralıklarla (2-3dakikada bir) değerlendirilir
•   Hızla sevk edilmesi sağlanır
Turnike Uygulanması
•   Çok sayıda yaralının bulunduğu bir ortamda tek ilkyardımcı varsa (kanamayı durdurmak ve daha sonra da diğer yaralılarla ilgilenebilmek için),
•   Yaralı güç koşullarda bir yere taşınacaksa,
•   Uzuv kopması varsa,
•   Baskı noktalarına baskı uygulamak yeterli olmuyorsa,
   **Turnike uygulaması kanamanın durdurulamadığı durumlarda başvurulacak en son uygulamadır. Çünkü uzun süreli turnike uygulanması sonucu doku harabiyeti meydana gelebilir ya da uzvun tamamen kaybına neden olunabilir.
•   Turnike uygulamasında kullanılacak malzemelerin genişliği en az 8-10 cm olmalıdır.
•   Turnike uygulamasında ip, tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalıdır.
•   Turnikeyi sıkmak için tahta parçası, kalem gibi malzemeler kullanılabilir.
•   Turnike kanama duruncaya kadar sıkılır, kanama durduktan sonra daha fazla sıkılmaz.
•   Turnike uygulanan bölgenin üzerine hiçbir şey örtülmez
•   Turnike uzvun koptuğu bölgeye en yakın olan ve deri bütünlüğünün bozulmamış olduğu bölgeye uygulanır.
•   Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır, önkol ve bacağa el ve ayağın beslenmesini bozabileceği için uygulanmaz. Uzuv kopması durumlarında, önkol ve bacağa da turnike uygulanabilir
•   Uygulanış şekli;
o   İlkyardımcı eline geniş, kuvvetli ve esnemeyen sargı alır,
o   Şerit yarı uzunluğunda katlanır, uzuv etrafına sarılır,
o   Bir ucu halkadan geçirip ve iki ucu bir araya getirilir,
o   Kanamayı tamamen durduracak yeterlilikte sıkı bir bağ atılır.
o   Sargının içinden sert cisim (kalem gibi) geçirilir ve uzva paralel konuma getirilir,
o   Kanama durana kadar sert cisim döndürülür.
o   Sert cisim uzva dik konuma getirilerek sargı çözülmeyecek şekilde tespit edilir,
o   Hasta/yaralanan elbisesinin üzerine, adı ve turnikenin uygulandığı zaman (saat ve dakika) yazılı bir kart iğnelenir,
o   Çok sayıda yaralı olduğunda, yaralının alnına rujla veya sabit kalemle “turnike” veya “T” harfi yazılır,
o   Hasta/yaralı pansuman ve turnikesi görülecek şekilde battaniye ile sarılır,
o   Turnike 15-20 dakika. aralıklarla gevşetilir, sonra tekrar sıkılır
•   Uzuv kopması var ise
o   Kopan parça temiz su geçirmez ağzı kapalı bir plastik torbaya yerleştirilir,
o   Kopan parçanın konduğu torba buz içeren ikinci bir torbanın içine konur,
o   Kopmuş uzuv parçasının konduğu plastik torba ağzı kapatıldıktan sonra, içerisinde bir ölçek suya iki ölçek buz konulmuş ikinci torbaya ya da kovaya konulur. Bu şekilde, kopmuş uzuv parçasının buz ile direkt teması önlenmiş ve soğuk bir ortamda taşınması sağlanmış olur.
o   Torba hasta/yaralı ile aynı vasıtaya konur, üzerine hastanın adı ve soyadını yazılır, en geç 6 saat içinde sağlık kuruluşuna sevk edilir,
o   Tıbbi birimler haberdar edilir (112).